Różnice i podobieństwa między ,,Wspaniałym stuleciem", a historią - cz. I

Witajcie moi mili. Wielu widzów uważa ,,Wspaniałe stulecie" za serial historyczny. Nie wiem, czy również zaliczyłabym go do tej kategorii. Jak wiemy, twórcy naszej ulubionej telenoweli wykonali szereg zabiegów, aby ich dzieło podbiło serca oglądaczy. Gdyby trzymali się tylko i wyłącznie historii, serial prawdopodobnie byłby sztywny i nie osiągnąłby takiego sukcesu. Elementy, które przyciągają uwagę fanów ,,Wspaniałego stulecia" to piękne stroje, orientalna muzyka, inna kultura oraz egzotyczne miejsca. W tym wpisie postaram się odkryć jak najwięcej różnic między ,,Wspaniałym stuleciem", a historią.
Sułtan Sulejman I Wspaniały przejął władzę w 1520 roku. Jest to fakt historyczny, który zresztą nie został pominięty w serialu, bowiem 1. odcinek ,,Wspaniałego stulecia" zaczął się od słów: ,,Manisa, rok 1520". Sulejman był najdłużej panującym władcą w Imperium Osmańskim - jego rządy trwały aż 46 lat! Wcześniej tytuł sułtana posiadał ojciec mężczyzny - Selim I Groźny (10 X 1470-22 IX 1520), uważany za okrutnego człowieka, stąd też taki jego przydomek. Nie bez powodu mówi się tak o poprzedniku Sulejmana, ponieważ zabił on wszystkich potencjalnych kandydatów do tronu, tzn. swoich braci (m.in. Ahmeda, z którym walczył o przejęcie władzy), bratanków i synów. Odsunął od tronu własnego ojca - Bajazyda II. Z męskich potomków przy życiu pozostawił jedynie Sulejmana, którego wyznaczył na swojego następcę. Krąży legenda, że Selim I Groźny wysłał wszystkim synom zatrute kaftany. Chciał w ten sposób sprawdzić, kto przeżyje i jednocześnie przejmie tron. We ,,Wspaniałym stuleciu" pokazano, jak młody Sulejman miał zamiar założyć ubranie, ale szybko przeszkodziła mu jego matka, Ayse Hafsa (5 XII 1479-19 III 1534). Dzięki jej interwencji przyszłemu wówczas sułtanowi udało się przeżyć. Nie wiadomo jednak, czy rzeczywiście takie wydarzenie miało miejsce.

Może i Selim I Groźny był okrutny, ale nikt nie powinien mu zarzucać złych rządów, gdyż sułtan ten bardzo zasłużył się dla Imperium Osmańskiego; przeprowadził udaną kampanię do Gruzji, zdobył Karz, Erzurum i Artvin. Zagarnął także większość ziem Kurdystanu oraz Armenii. Przyłączył do państwa Palestynę, Egipt, Syrię i Jordanię.

Matka Sulejmana, Ayse Hafsa (zwana także Hafizą) pochodziła z krymskiego rodu Girejów. Jej małżeństwo z Selimem I Groźnym zostało zawarte w celach politycznych. Prawdopodobnie nigdy nie kochała swojego męża, uważała go za człowieka okrutnego. Oprócz Sulejmana, wydała na świat dwie córki - Hatice i Fatmę. Niektóre źródła podają jednak, że urodziła jeszcze Hafsę, ale nie jest to potwierdzone. Wprowadziła tytuł Valide Sultan, który przysługiwał matkom panującego sułtana. Wcześniej nazywano je ,,kolebkami najwyższego". Jako pierwsza posiadała wprowadzony przez siebie tytuł. To za jej sprawą nałożnice, które wydały na świat książęta, nazywane były sułtankami. Wcześniej zwracano się do nich po prostu ,,hatun". Obecnie Ayse Hafsa nie uchodzi za potężną osobistość. W czasie panowania Sulejmana jej rola ograniczała się jedynie do rządzenia haremem oraz budowania różnych obiektów, np. hospicjów, meczetów czy szkół podstawowych.

Popiersie Ayse Hafsy w Manisie

Selim I Groźny miał jeszcze nałożnicę o imieniu Ayse Hatun, która dała mu dwie córki - Sah i Beyhan. Możliwe jest jeszcze istnienie sułtanki Yenisah. Miała być rodzoną siostrą przed chwilą wymienionych córek Selima I. W serialu jednak wszystkie siostry Sulejmana przedstawiono jako dzieci Hafsy. Nie było ponadto żadnych wzmianek odnośnie Ayse Hatun.
Sulejman I Wspaniały urodził się 6 XI 1494 w Trabzonie. Jako książę rządził Saruhanem, czyli najważniejszą prowincją. Przejął tron, kiedy miał 26 lat. Był pasjonatem sztuki; pisał wiersze pod pseudonimem Muhibbi. Nazywano go także Prawodawcą. Istnieje przekonanie, że Selim I Groźny naśmiewał się ze swojego syna z uwagi na jego zamiłowanie do sztuki. W czasie panowania Sulejmana, Imperium Osmańskie osiągnęło szczyt swojej potęgi. Zdobył Belgrad, Budę i Rodos. Zwyciężył w bitwie pod Mohaczem (1526 rok). Odebrał Safawidom Bagdad. Zmarł podczas oblężenia Szigetvaru (7 IX 1566), a jego śmierć zatajono przed żołnierzami przez 40 dni. Później ciało zmarłego sułtana przywieziono do Konstantynopola, gdzie pochowano go w Meczecie Sulejmana, obok ukochanej Roksolany. Prawdopodobnie był anorektykiem.

Meczet Sulejmana

Dlaczego Prawodawca? W XVI wieku prawo było regulowane przez szariat. Sulejman stworzył księgę przepisów prawnych; ustabilizował gospodarkę rolną i ujednolicił system prawny. Jego doradcą był, podobnie jak w serialu, Ebusuud Efendi.

Ebusuud Efendi

Pierwsza kobieta Sulejmana nie jest znana z imienia. Umownie określa się ją jako Fulane Hatun. Sułtan poślubił ją w 1511 roku, gdy przebywał na Kefie. Urodziła mu syna, który niedługo potem zmarł. Nie wiadomo do końca, kiedy umarła Fulane, ale według Jerzego Łątki (autora ,,Tajemnic haremu'')  dożyła 1550 roku.

Drugą kobietą sułtana była Gulfem Hatun. Pochodziła z Polski albo Sycylii. Wydała na świat księcia Murada, który również szybko poniósł śmierć. Straciła wówczas tytuł sułtanki, ale nie popadła w niełaskę Sulejmana. Przez wiele lat mieszkała w jego seraju. Istnieją dwie teorie odnośnie jej śmierci. Pierwsza mówi, że dokonała zamachu na sułtana, wskutek czego została stracona. Zgodnie z drugą wersją sprzedała pewnej niewolnicy noc w alkowie, co doprowadziło do jej uduszenia na rozkaz Sulejmana.

Trzecia kobieta władcy to Mahidevran. Pochodziła ona z arystokratycznej, albańskiej rodziny i została poślubiona Sulejmanowi w roku 1512. Nie wyklucza się jednak, że była niewolnicą sprzedaną do haremu sułtana za stado owiec. Jej imię oznaczało ,,piękno wszech czasów''. Zwracano się też do niej Gulbahar, co dosłownie znaczyło ,,róża i wiosna''.  Prawdopodobnie Mahidevran była piękną kobietą lubianą przez lud. Urodziła sułtanowi Mustafę i Raziye. W niektórych źródłach widnieje  jeszcze jeden syn Mahidevran, ale jego istnienie nie jest pewne. Gulbahar została odrzucona przez władcę, gdy pojawiła się Hurrem. Są jednak historycy, którzy sądzą, że w trakcie związku z Roksolaną, Sulejman zapraszał jeszcze Mahidevran do alkowy. Przestał jednak wzywać jakiekolwiek inne kobiety po ślubie z Hurrem. Według pewnej przypowieści, Rusinka naśmiewała się ze swojej rywalki, mówiąc, że sułtan zaprasza ją do alkowy z litości. Rozwścieczona Mahidevran podrapała twarz Roksolany, przez co została wygnana. Wyjechała do Manisy, gdzie rządy objął Mustafa.
Mustafa (1515-1553) był księciem uwielbianym przez poddanych, a zwłaszcza janczarów. Troszczył się o potrzeby ludu. Prawdopodobnie jednak nie był tak nieskazitelny, jak go przedstawiono we ,,Wspaniałym stuleciu ''. Marzył o władzy. Kiedy popełniał błędy, chciał uniknąć gniewu ojca, dlatego pomagał Hurrem w jej działalności społecznej. Potem zaś Roksolana broniła go przed władcą. Mówi się, że często trzymał stronę Hurrem, gdy ta kłóciła się z Mahidevran, przez co matka Mustafy wychodziła na najgorszą. Książę robił to, bo wiedział, jak wielki wpływ miała Hurrem na Sulejmana. Najstarszy syn sułtana był jego ulubieńcem. Wszystko się zmieniło, gdy Mehmet, dziecko Roksolany, stał się dorosły. Wówczas Hurrem i Sulejman jemu najbardziej kibicowali w drodze do władzy. Mustafa zginął, kiedy oskarżono go o sprzymierzenie się z szachem Tahmaspem, który był największym wrogiem Osmanów. List mógł zostać sfałszowany przez Hurrem i Rustema Paszę, jednakże wiele historyków po zbadaniu pisma stwierdziło, że to sam Mustafa był nadawcą listu. Śmierć księcia była jednocześnie klęską Mahidevran, która wówczas została wygnana do Bursy i tam żyła w biedzie. Wszelkie dobra oraz pensję sułtanki przywrócił jej dopiero Selim II Pijak.

Hurrem była wielką miłością Sulejmana. Pochodziła z Rusi, która wówczas należała do Królestwa Polskiego, gdzie panował król Zygmunt I Stary. Istnieją teorie mówiące, że Roksolana zaliczała się do rodziny królewskiej. Inne narody, takie jak np. Włochy lub Ukraina również przypisują sobie wywód Hurrem. Prawdopodobnie jednak była ona córką popa z Rohatyna - Hawryło Lisowskiego i jego żony - Leksandry. Po śmierci ojca, rodzina dziewczyny popadła w długi. Zakłopotana Aleksandra chciała popełnić samobójstwo. Matka postanowiła wydać ją za malarza Stefana (lub Marka). Do ślubu jednak nie doszło ze względu na najazd Tatarów. Po roku 1509 Rusinka trafiła do niewoli tureckiej. W 1520 na targu niewolników kupił ją Ibrahim Pasza. Wersja rzekomej próby samobójczej nie jest potwierdzona, tak samo, jak opis pierwszego spotkania Aleksandry z Sulejmanem. Podobno niewolnica poznała sułtana w ogrodzie, kiedy sama nawiązała z nim rozmowę. Nałożnice nie mogły nawet spojrzeć na padyszacha -  było to zabronione. Sulejman jednak zaprosił nowo poznaną dziewczynę do alkowy. Tak zaczęła się kariera Roksolany. Władca nadał jej imię Hurrem, które oznaczało ,,pogodna''. Rusinka nie uchodziła za piękną kobietę. Wiadomo, że była niska i miała włosy koloru ognistego. Są domysły mówiące, że Hurrem zaliczała się do pięknych nałożnic. W haremie przecież mieszkały te najpiękniejsze. Ukochana Sulejmana dała mu sześcioro dzieci: Mehmeta, Mihrimah, Selima, Bajazyda, Cihangira i Abdullaha. Ostatniego księcia pominięto we ,,Wspaniałym stuleciu '',  gdyż zmarł on bardzo młodo. W niektórych źródłach figurują jeszcze inni synowie Hurrem. Roksolana nie cieszy się sympatią w Turcji, ale na Ukrainie jest uznawana za bohaterkę narodową. Znajduje się tam nawet jej pomnik. Rusince przypisuje się doprowadzenie do śmierci Ibrahima Paszy oraz wyżej opisanego księcia Mustafy. Jak już wspomniałam, są domysły, że to sam syn Mahidevran napisał list do władcy Persji. Jeśli chodzi o Ibrahima, zaraz będzie akapit poświęcony jego osobie. Hurrem uważano za czarownicę,bo udało jej się zostać prawowitą żoną sułtana. Padyszach nie miał prawa brać sobie nałożnicy za żonę. Ponadto mógł posiadać z każdą konkubiną tylko jednego syna, a Hurrem dała mu ich pięciu. Pozwolił również pozostać Roksolanie w stolicy, kiedy ta musiała wyjechać do danej prowincji. Łamał dla niej wszelkie zwyczaje. Przed ślubem wyzwolił ją, dzięki czemu Rusinka mogła budować ważne obiekty w Mekce i Medynie. Hurrem założyła własny wakf. Wprowadziła tytuł Haseki Sultan, który należał się ulubionej kobiecie sułtana. Objęła też władzę nad haremem i kilkakrotnie pełniła funkcję regentki, gdy Sulejman przebywał na wojnie. Uczestniczyła w obradach divanu. Nie dożyła panowania swojego syna, toteż nie zyskała tytułu Valide Sultan. To jednak ona rozpoczęła tzw. sułtanat kobiet. Po jej śmierci pozycja płci żeńskiej znacznie wzrosła. Nurbanu, Safiye, Kosem i Turhan wzorowały się na Roksolanie. Przyczyną zgonu sułtanki był najpewniej rak skóry.

Hurrem w serialu miała wielu wrogów, między innymi Ayse Hafsa wyjątkowo jej nie znosiła i wielokrotnie chciała się pozbyć. We ,,Wspaniałym stuleciu" ślub Roksolany z Sulejmanem odbył się jeszcze przed śmiercią Valide Sultan. Nie do końca wiadomo, czy historycznie również tak było, ale mówi się, że Hurrem miała bardzo dobre relacje z sułtanką matką. Ayse Hafsa uważała Rusinkę za kobietę godną swojego syna. Zanim Roksolana trafiła do haremu, ulubienicą Valide Sultan była Mahidevran. Później jednak Hafsa zaczęła kibicować ognistowłosej sułtance. Żona Selima I Groźnego uchodziła za osobę, która w bardzo skuteczny sposób łagodziła konflikty. Dopiero po jej śmierci miał miejsce incydent związany z podrapaniem twarzy Hurrem.

Ibrahim Pasza (1493-1536), konwertyta z Pargi porwany w młodym wieku do niewoli, był najlepszym przyjacielem sułtana. Pochodził z prostej rybackiej rodziny. Znał Sulejmana, odkąd ten sprawował rządy w Manisie. Początkowo był jego sokolnikiem. Kiedy książę przejął władzę, Ibrahim awansował na szambelana. Później szybko stał się wielkim wezyrem, nie posiadając wcześniej tytułu Paszy. W dużej mierze przyczynił się do wzrostu potęgi i znaczenia Imperium Osmańskiego. Był dobrym strategiem. Sułtan nagrodził go więc jeszcze jednym stanowiskiem - naczelnym wodzem armii. Ponoć Ibrahim błagał sułtana, by ten nie nadawał mu tak ważnych tytułów. Bał się, że trafi go pycha. Sulejman wydał dekret, zgodnie z którym objął Ibrahima szczególną ochroną. Wielki wezyr marzył o podboju Rzymu. Nie doczekał jednak tego dnia, gdyż został stracony podczas Ramadamu, czyli świętego miesiąca muzułmanów. Prawdopodobnie mówiono o nim, że czcił bożków i był chrześcijaninem. Do jego śmierci mogła się przyczynić pycha. Na samym początku sprawowania urzędu wielkiego wezyra, Ibrahim został wysłany przez Sulejmana do Egiptu, by zaprowadzić tam porządek. W Kairze konwertyta przyjął tytuł sugerujący, że jest on sułtanem. Innym powodem egzekucji Ibrahima mógł być spisek przeciwko Iskenderowi Celebiemu, bogatemu i wpływowemu człowiekowi, który miał dobre kontakty z sułtanką Hurrem. Iskender został niesłusznie stracony na rozkaz Ibrahima, co doprowadziło Sulejmana do gniewu.

Hatice (1496-1538), siostra Sulejmana Wspaniałego, przez 13 lat była żoną Ibrahima Paszy. Najprawdopodobniej para wzajemnie się kochała. Córka Ayse Hafsy wcześniej żyła w związku małżeńskim z Iskenderem Paszą, ale szybko owdowiała. Urodziła dwie córki - Hanim i Fulane. Obie sułtanki były dziećmi Ibrahima. We ,,Wspaniałym stuleciu" zamieniono im imiona na Huricihan oraz Osman. Dwa lata po śmierci wielkiego wezyra Hatice umarła z rozpaczy. Najpewniej więc popełniła samobójstwo. Imię nadano jej na cześć żony proroka Mahometa. 
Sah (1509-1572) również była siostrą Sulejmana, ale od innej matki. Nazywano ją ,,księżną Manisy", gdyż tam się urodziła. Wyszła za Lutfiego Paszę, wielkiego wezyra Imperium Osmańskiego, który urząd ten sprawował w latach 1539-1541. Małżeństwo miało dwie córki - Esmehan i Neslihan. Ta pierwsza była żoną najstarszego syna Hurrem - księcia Mehmeta, czego nie ukazano we ,,Wspaniałym stuleciu".

 Sułtanka Sah rozwiodła się ze swoim mężem po tym, jak dowiedziała się, że wielki wezyr kazał obciąć kończynę prostytutce. Lutfi Pasza słynął z braku tolerancji cudzołóstwa. Podczas dyskusji między mężczyzną, a sułtanką, szwagier sułtana uderzył swoją żonę. Sah nasłała zbirów na Lutfiego, wskutek czego został on pobity. Następnie siostra Sulejmana opowiedziała bratu o całej sytuacji i rozwiodła się z mężem, a Pasza stracił stanowisko wielkiego wezyra.

Osobą, która cieszyła się poważaniem wśród janczarów, była kolejna siostra sułtana, czyli Fatma (1500-1573). Wyszła ona kolejno za Mustafę Paszę, Kara Ahmeda Paszę oraz Hadima Ibrahima Paszę. Niewiele wiadomo o jej dwóch mężach. Nieco więcej można powiedzieć na temat Kara Ahmeda. Sprawował on urząd wielkiego wezyra w latach 1553-1555.Został stracony przez intrygę Hurrem i Rustema Paszy. Żona Sulejmana pragnęła przywrócić swojego zięcia na dawne stanowisko. Mąż Mihrimah oskarżył Kara Ahmeda Paszę o łapownictwo. Sulejman wydał zatem zgodę na egzekucję wielkiego wezyra. Rustem zaś odzyskał stanowisko.

Rustem Pasza (1500-1561) z pochodzenia był Chorwatem. Początkowo robił karierę w wojsku i administracji, później został mężem sułtanki Mihrimah, a jednocześnie zięciem Sulejmana. Dwukrotnie był wielkim wezyrem (1544-1553 oraz 1555-1561). Ze swoją żoną miał troje dzieci: Mehmeta, Osmana i Humasah. Nie układało mu się z Mihrimah. Mogło to wynikać z dość sporej różnicy wieku (był od niej starszy o 22 lata). Mimo to źródła podają, że Rustem Pasza był bardzo przystojny. Wielki wezyr zmarł śmiercią naturalną. Za życia posiadał duży majątek. Dzięki niemu skarbiec państwowy był pełny złota. Rustem pozostawił po sobie 815 posiadłości ziemskich w Anatolii i Rumelii, 476 młynów, 1700 niewolników, 2900 koni wojskowych, 1106 wielbłądów i 800 ksiąg Koranu. Udzielał się dobroczynnie, wspomagając fundacje czy budując różne obiekty.

Mihrimah (1522-1578) była jedyną córką Hurrem. Prawdopodobnie nie grzeszyła urodą, czego zawsze zazdrościła swojej pięknej, przyrodniej siostrze Raziye. To jednak o Mihrimah mówi się, że była ulubionym dzieckiem sułtana. Często wyjeżdżała z ojcem na wyprawy wojenne. Zachęcała go nawet do zaatakowania Malty, obiecując wybudowanie 400 galer. Słynęła ze swojego bogactwa. W dniu śmierci Sulejmana Wspaniałego pożyczyła bratu Selimowi 50 000 złotych suwerenów na pokrycie najpilniejszych wydatków. Przez 8 lat pełniła dla niego funkcję Valide Sultan. Najbardziej znane fundacje Mihrimah to dwa stambulskie kompleksy meczetowe noszące jej imię, które oznaczało ,,słońce i księżyc". Wiadome jest, że córka Sulejmana nienawidziła konkubiny swojego brata - Nurbanu. Mihrimah miała służkę o imieniu Safiye (późniejszą potężną sułtankę). Wysłała ją do alkowy księcia Murata, by móc za pośrednictwem nałożnicy kierować swym bratankiem. W ten sposób mogła osłabić pozycję Nurbanu.

W XVI wieku Imperium Osmańskie miało bardzo dobre relacje z Polską, co przypisuje się Roksolanie. Do dziś zachowały się listy, które Hurrem i Mihrimah pisały do królów: Zygmunta I Starego oraz Zygmunta II Augusta. Sulejman również korespondował z władcą naszego kraju.

Ponieważ historia Osmanów jest bardzo bogata, nie opiszę jej w jednym poście. Za jakiś czas pojawi się kolejna część. Mam nadzieję, że znalazły się tutaj informacje, które Was zaskoczyły.

Do zobaczenia w piątek!